Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization), 90% aktów samobójczych jest dokonywanych w nastroju lub stanie depresyjnym. Może to być tzw. „prawdziwa depresja”, czyli zaburzenia afektywne, reakcja depresyjna związana z traumatycznymi doświadczeniami czy wydarzeniami bądź przewlekłym stresem. Depresję mogą wywołać także substancje psychoaktywne (alkohol, leki, narkotyki).
Zaburzenia depresyjne wg WHO występują u 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% dzieci w szkole podstawowej, 4-15% młodych w wieku 13-18 lat. U starszej grupy nastolatków zaburzenia te występują równie często jak u osób dorosłych. W okresie adolescencji częściej chorują dziewczęta, podczas gdy u dzieci częstość występowania zaburzeń depresyjnych jest podobna w grupie chłopców i dziewczynek.
Depresja powstaje na skutek współdziałania predyspozycji genetycznej, kondycji fizycznej organizmu człowieka oraz zewnętrznych stresorów, np. trudnych doświadczeń czy wydarzeń życiowych.
Obecnie uważa się, że obraz kliniczny depresji dziecięcej i młodzieńczej nie różni się od depresji osób dorosłych, choć czasem ekspresja objawów może ulec zmianie.
Niezależnie od wieku, za podstawowe objawy depresji uważa się:
- Przewlekłe poczucie smutku i przygnębienia;
- Niemożność cieszenia się życiem i rzeczami, które wcześniej sprawiały przyjemność. Czasem pojawić się może ogólne zobojętnienie emocjonalne;
- Poczucie zmęczenia, wyczerpania, utraty energii.
Diagnoza depresji wymaga wystąpienia jednego z trzech wyżej wymienionych objawów oraz dodatkowo następujących objawów:
- Zaburzeń toku myślenia, np. spowolnienie, zahamowanie myślenia, mutyzm (brak kontaktu werbalnego);
- Zaburzenia treści myślenia, np. myśli natrętne, automatyzmy psychiczne;
- Zachowania samobójcze;
- Zaburzenia snu, np. płytki i przerywany sen, częste budzenie się w nocy, przedwczesne budzenie się bez możliwości ponownego zaśnięcia, nadmierna senność w ciągu dnia;
- Zaburzenia aktywności ruchowej, np. spowolnienie ruchowe;
- Zaburzenia łaknienia i masy ciała, np. osłabione lub wzmożone łaknienie;
- Objawy lub zaburzenia lękowe.
Diagnoza depresji wymaga utrzymywania się objawów co najmniej przez 2 tygodnie.
Obraz depresji u dzieci (choroby afektywnej jednobiegunowej, w skrócie CHAJ)
- Drażliwy nastrój jest nastrojem dominującym;
- Brak oczekiwanego przyrostu masy ciała;
- Wyraźne depresyjne zaburzenia myślenia, np. „Jestem głupi”, „Nic nie potrafię”;
- Mogą pojawić się liczne skargi somatyczne, np. ból głowy, bóle brzucha itp.;
- Może pojawić się pobudzenie psychoruchowe;
- Mogą pojawić się zachowania agresywne;
- Izolacja społeczna oraz wycofanie;
- Plany samobójcze u dzieci rzadziej prowadzą do śmierci, ale myśli o śmierci, pragnienie, aby zasnąć i już nigdy się nie obudzić, myśli o konkretnych sposobach odebrania sobie życia czy tendencje samobójcze wcale nie są rzadkie.
U 40-70% dzieci i młodzieży z depresją współwystępują inne zaburzenia psychiczne. Najczęściej są to:
- Zaburzenia zachowania;
- Zaburzenia lękowe;
- Dystymia, czyli przewlekła, trwająca co najmniej 1 rok u osób w okresie rozwojowym depresja o słabym nasileniu, niespełniająca kryteriów „dużej depresji”;
- Nadużywanie substancji psychoaktywnych.
autor: Agnieszka Stachowicz, psycholog, psychoterapeuta dzieci i młodzieży